AĦBARIJIET TAD-DIVING
Total ta’ 681 vapur kolonjali Spanjol li tkisser ‘l barra mill-Baħamas, Bermuda, Kuba, ir-Repubblika Dominikana, Ħaiti, Panama u l-kosta Atlantika tal-Istati Uniti ġew ikkataljati fl-ewwel fażi ta’ proġett imwettaq għall-ministeru tal-kultura ta’ Spanja.
Sorpriża waħda għat-tim żgħir ta’ riċerkaturi kienet li inqas minn 1% tat-telf irriżulta minn attakki tal-pirati, skont rapport dwar is-sejbiet fil- Guardian.
Il-maġġoranza assoluta tan-nawfraġji, 91.2%, irriżultaw minn maltempati tropikali u uragani, filwaqt li 4.3% tal-bastimenti daru fuq is-sikek jew kellhom problemi oħra ta’ navigazzjoni, u 1.4% intilfu fl-azzjoni kontra bastimenti Brittaniċi, Olandiżi jew Amerikani.
Għad iridu jinstabu aktar minn 75% tal-bastimenti, iżda 12-il żona fil-Panama, ir-Repubblika Dominikana u l-Florida Keys intwerew li jżommu konċentrazzjonijiet għoljin ta’ relitt, bi 18-il żona f’bajja waħda.
Il-proġett ikopri erba' sekli ta' fdalijiet ta' vapuri li jbaħħru lejn u mill-Amerika. L-ewwel telfa waslet fl-1492, meta l- Santa Maria, il-bastiment ewlieni ta’ Kristofru Kolombu, għereq ‘il barra mill-Ħaiti, u l-aktar reċenti kien dak tad-destroyer Pluton fl-1898, fi tmiem il-Gwerra Spanjola-Amerikana.
It-tim ta’ riċerka jikkonsisti mill-arkeoloġi Carlos León u Beatriz Domingo, u mill-istoriku navali Genoveva Enríquez. S'issa qattgħu ħames snin jikkompilaw il-lista minn arkivji f'Sevilja u Madrid.
L-għan tagħhom huwa li jipproteġu s-siti tal-fdalijiet, jiskopru aktar dwar il-ħafna fdalijiet li bilkemm ġew dokumentati, u jitfgħu dawl fuq l-iżvilupp storiku tan-navigazzjoni.
U għall-kuntrarju tal-kaċċaturi tat-teżor, jgħidu li jieħdu interess fil-bastimenti li joħorġu mill-Ewropa daqs dawk deħlin. Kienu partikolarment sorpriżi meta sabu li tant merkanzija kienet tikkonsisti f’artefatti reliġjużi kif ukoll ħwejjeġ għall-iskjavi, armi u ammonti kbar ta’ merkurju, użati għall-estrazzjoni tad-deheb u l-fidda fil-minjieri.
Il-fażi li jmiss tal-proġett se tieħu fit-telf li fadal mill-Karibew barra l-Messiku, il-Kolombja, Puerto Rico u l-Kosta Rika, qabel it-tim jimxi lejn ir-reġjun tal-Paċifiku.
Il-gvern Spanjol se jaqsam id-database li tirriżulta ma’ dawk il-pajjiżi li għandhom shipwrecks kolonjali fl-ilmijiet tagħhom u ffirmaw il-Konvenzjoni tal-UNESCO tal-2001 għall-protezzjoni tal-wirt kulturali taħt l-ilma, bit-tama li se jikkooperaw fil-protezzjoni tal-wrecks minn salvaturi.
